Rękodzielnictwo regionalne Sądeczczyzny

    Kiedy słyszymy słowo "rękodzielnictwo" kojarzy się to nam z sztuką ludową, rzeźbami, przydrożnymi kapliczkami. Jest to trafne skojarzenie, ale nie pełne, ponieważ rękodziełem można nazwać każdą rzecz zrobioną rękami ludzi. Nie ważne czy to jest Pieta Michała Anioła czy łyżka, wyrzeźbiona w wolnej chwili podczas obozu harcerskiego. Znając znaczenie tematu możemy zgłębić się w świat dzieł sztuki oraz prostych przedmiotów stworzonych w naszym pięknym regionie.

    Żeby zobaczyć z bliska naszą kulturę odwiedziłem kilka pod oddziałów Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Między innymi skansen etnograficzny. Od razu rzucają się w oczy proste chaty chłopskie. Nie wyglądają na zbyt interesujące, ale wprawne oko dostrzeże prace włożoną w wzniesienie takiej niepozornej budowli. Nie łatwym przedsięwzięciem było zbudowanie budynku opartego wyłącznie na zaciosach, czyli łączeniach polegających na precyzyjnym wycięciu belki, tak aby idealnie spasowała się z drugą belką. Jeden zacios często pochłaniał wiele godzin pracy wprawnego cieśli. Pewnie zastanawiasz się, drogi Czytelniku, dlaczego nie używali gwoździ? Wytłumaczenie jest proste, ponieważ żelazo było bardzo drogie w tamtych czasach. 

dom oparty na prostych zaciosach skomplikowany system łączenia

Jeżeli jesteśmy przy temacie metalu, to muszę wspomnieć o kowalu. Była to jedna z najważniejszych osób w wsi sądeckiej. Zazwyczaj zajmował się wykonywanie prostych takich jak podkuwanie koni, tworzenie prostych narzędzi, lecz zdarzało się, że kowal dostawał specjalne zadanie od bogatego szlachcica czy kupca. Wtedy tworzył szyldy sklepowe, krzyże wieńczące kościoły czy bramy wjazdowe przed dworkami.

szyld sklepowy

Prawie każda starsza kapliczka przydrożna jest małym arcydziełem. Ich prostota oddaje prostotę ludu żyjącego tu wiele lat temu. Kapliczki które przetrwały do naszych czasów są zrobione z kamienia, pewnie dzięki temu przetrwały próbę czasu. W dawnych czasach miały nie małe znaczenie. Przejezdny znajdywał przy niej chwilę odpoczynku i czas na zadumę, a ludność wiejska odprawiała przy nich nabożeństwa majowe.

 

 krzyż przydrożny

Ciekawą gałęzią rękodzielnictwa jest rzeźbienie w drewnie. Nasz region może poszczycić się wieloma ciekawymi dziełami z tej dziedziny. Każda dawna cerkiew czy dawny kościół sądecki zdobią figury świętych. Nie było to łatwe zajęcie, ponieważ pochłaniało wiele czasu i wymagało bardzo dużych umiejętności. Rzeźbiarstwo ludowe charakteryzuje się mnogością styli, ponieważ każdy artysta lokalny miał swój własny styl. Znawcy Sądecczyzny potrafią poznać artystę po jego dziele.

św. Kingakapliczka na Przechybie

św. Jan Nepomucen

    W tym artykule pokazałem tylko ułamek bogactwa kulturowego naszego regionu. Mam nadzieję że zainteresowałem Państwa tym artykułem do zgłębienia wiedzy na temat rękodzielnictwa regionalnego. Mamy piękne dziedzictwo kulturowe, dlatego zachęcam do poznania go dokładniej. Dobrym pomysłem będzie odwiedzenie sądeckiego parku etnograficznego jak i również innych oddziałów muzeum okręgowego albo ruszyć na szlak i szukać śladów przeszłości w śród pagórków, lasów i łąk Beskidu Sądeckiego.

Czuwaj!

dh wywiadowca

Krzysztof Mazurski